MBINU ZA KITAMADUNI ZA KUDHIBITI WADUDU.

(a) Aina za kukuza sugu.
Mimea ambayo ni sugu dhidi ya mashambulizi ya wadudu ni kawaida kushambuliwa na  wadudu wachache tu  ambao hawasababishi uharibifu wa kiuchumi. Hata kama wadudu hawa wanashambulia mazao haya, hawayaharibu mazao. Wanasayansi wa wadudu na wanasayansi wengine katika Vituo vya Utafiti wa Kilimo huchagua na kuzalisha mimea ambayo haiwezi kuambukizwa na aina fulani ya wadudu fulani. Wanapofanikiwa kufanya hivyo, mimea sugu huongezeka ili kuzalisha mimea ya kupanda. Mimea ambayo ni sugu kwa wadudu  ina sifa au sifa ambazo zinafanya wadudu hawawezi kuwasiliana na mmea au kushindwa kusababisha uharibifu wao kwa mfano; majani ya nywele, majani ya nywele au panicles, secretion ya vitu vya sumu, majani yenye utando mnene wa cuticle au shina nene.

Mimea kinzani inaweza pia kuwa na harufu, rangi, ladha au texture ambayo haipatani au haipendwi na wadudu wadudu. Katika baadhi ya matukio, mimea kinzani inaweza kuhimili mashambulizi ya wadudu. Kwa mfano; wakati mimea ya mtama inashambuliwa na shootfly piga shambulizi ya mimea ya mimea, ikiwa udongo una hali ya unyevu unaofaa, mimea inaweza kukua kwa nguvu kuzalisha mimea/matawi mengi. Ukuaji huo hulipa fidia ya matawi/mimea iliyoharibiwa na nzi wa shootfly.
 (b) Mbinu za kitamaduni za ukulima wa mazao
Madhara mabaya ya wadudu yanaweza kupunguzwa kwa kutumia utamaduni fulani au mbinu fulani za ukulima. Mbinu ambazo zinafaa kwa kusudi hili ni pamoja na zifuatazo:
i. Kuondolewa kwa mimea iliyoharibiwa na wadudu na uharibifu wa mabaki ya mazao.
ii. Mzunguko wa mazao
iii. Kupanda mazao ya mtego
iv. Kupanda mapema au kupanda
v. Kuangalia/kuzingatia msimu uliofungwa
vi. Kupanda mbegu zisizo na magonjwa (mbegu, tubers na vipandikizi
vii. Kuacha nafasi ya karibu kati ya mimea
viii. Kuharibu mimea mbandala inayokaribisha wadudu waharibifu.

 (i) Uondoaji wa mimea iliyoharibiwa na uharibifu wa mabaki ya mazao.
Mimea ambayo imeambukizwa na wadudu hufanya kama mahali pa kujificha na mahali pa kuzaliana kwa wadudu. Mabaki ya mimea ya mimea huitwa mabaki ya mazao. Mabaki ya mazao hufanya kazi kama mahali pa kujificha na tmahali pa kuzaliana kwa wadudu wengine. Kuondolewa kwa mimea iliyoharibiwa au sehemu zilizoharibiwa za mimea na uharibifu wa mabaki ya mimea inaweza kusaidia mengi kupunguza idadi ya wadudu. Kwa mfano, kama mabua yote  makavu yanaondolewa na kuteketezwa baada ya mavuno, idadi ya watu wanaotengeneza mbegu katika msimu ujao inakuwa ndogo sana. Vidudu vingine vinavyoweza kudhibitiwa na kuondolewa na uharibifu wa mabaki ya mazao au sehemu za mazao yaliyoathirika ni bungua wa viazi vitamu, beetle wa kifaru (kwenye pamba ),vipekecha wa kahawa ,viwavi jeshi vya amerika, viwavi jeshi wa pinki , cotton stainers wa pamba na nzi wa matikiti maji(melon fly)

(ii) Mzunguko wa Mazao.
Wadudu wasumbufu pia wanaweza kudhibitiwa na mzunguko wa mazao. Njia hii inafaa hasa kwa wadudu wa mazao ya kila mwaka. Baadhi ya wadudu ambao wanaweza kudhibitiwa na mzunguko wa mazao ni aphids wa karanga, vipekecha wa mabua ya mahindi na weevils wa viazi vitamu.

 (iii) Kupanda Mazao ya Mtego.
Baadhi ya wadudu huwa na chakula cha mimea zaidi ya yale ambayo kwa kawaida huishambulia na kusababisha uharibifu mkubwa. Mimea ambayo si kawaida ya kushambuliwa  na wadudu kama hiyo inaweza kupandwa pamoja na mimea ya mazao. Vinginevyo, mimea hiyo inaweza kukuzwa kwenye mipaka ya shamba. Ikiwa hii limefanywa, wadudu huvutiwa na mazao hayo ili wasiweze kushambulia mazao ya shambani. Kwa sababu hii, hayo huitwa mazao ya mtego.
Kwa hiyo wadudu hukaa na kula mazao ya mtego badala ya kushambulia mazao ya shambani. Wakati wadudu wako kwenye mazao ya mtego, mazao ya mtego hunyunyiziwa dawa ili kuua wadudu. Kwa mfano; mahindi yanaweza kupandwa kama mazao ya mtego ndani au karibu na shamba la pamba ili kupunguza mashambulizi ya viwavi jeshi wa Amerika  kwenye pamba. Wakati mahindi yako kwenye hatua ya tasselling, huvutia wito wa  viwavi jeshi wa Amerika ili maambukizi kwa pamba yapunguzwe.

 (iv) Kuzingatia msimu uliofungwa au wafu.
Msimu uliofungwa au msimu uliokufa ni kipindi ambacho aina fulani ya mazao haipatikani kabisa katika eneo fulani. Wakati wa kipindi hicho, mazao yote ya aina hiyo ungolewa na kuchomwa. Kwa mfano; katika eneo ambapo pamba imelimwa, wakulima wanapaswa kuharibu mabaki yote ya pamba baada ya kuvuna pamba. Hii inafanywa na Septemba 15 ya kila mwaka. Kisha wakulima hawaruhusiwi kukuza pamba mpaka msimu ujao ili kudhibiti bollworm wa Amerika, bollworm wa pink, bollworms wa spiny na stainers za pamba. Vidudu vingine vinavyoweza kudhibitiwa kwa kuzingatia msimu uliofungwa au mfu ni viku wa karanga, bollworms ya Amerika kwenye mahindi, mbegu za mahindi, vipekecha shina la mahindi, shootfly wa mahindi na nzi weupe wa tumbaku.

 (v) Kupanda mbegu au Kupanda vipandikizi visivyo na wadudu.
Vifaa vya kupanda kama vile mbegu, vipandikizi, mizizi, n.k zinaweza kuwa na mayai, mabuu, pupa au hata wadudu wazima. Wakati nyenzo hizo zinapandwa, mazao ambayo yanayotokana na nyenzo hizo hakika yanaathirika na wadudu ambao hujitokeza kutoka kwa nyenzo hizo. Kwa sababu hii, ni muhimu kuchagua na kutumia vifaa vya upandaji ambavyo haviko na wadudu wadudu.